Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi Atatürk ve Çanakkale Savaşları Araştırma Merkezi (AÇASAM) Müdürü Doç. Dr. Barış Borlat, arşiv çalışmaları sırasında elde edilen bu fotoğrafların o günün ruhunu yansıttığını belirtti.
Atatürk’ün Son Yolculuğu
10 Kasım 1938’de vefat eden Mustafa Kemal Atatürk’ün naaşı, 11 Kasım’da tamamlanan tahnit işlemlerinin ardından Dolmabahçe Sarayı’nda ziyarete açıldı. Halk, 16-18 Kasım tarihleri arasında Atatürk’e veda etmek için saraya akın etti. 19 Kasım’da naaş Ankara’ya götürülerek Etnoğrafya Müzesi’ne nakledildi. Anıtkabir’in yapımı tamamlanana kadar burada muhafaza edilmesi planlanan naaş için 21 Kasım’da resmi tören düzenlendi.
Anadolu’da Matem Günü
Doç. Dr. Barış Borlat, 21 Kasım’da yalnızca Ankara ve İstanbul’da değil, Anadolu’nun dört bir yanında da matem törenlerinin düzenlendiğini belirtti. “Tüm vilayetlerde, ilçelerde ve hatta köylerde anma törenleri organize edildi. Bu törenler, halkın Atatürk’e olan sevgisini ve bağlılığını bir kez daha ortaya koydu” diyen Borlat, arşivlerden elde edilen fotoğrafların o günkü duygu yoğunluğunu yansıttığını ifade etti.
Okullar Tatil, Bayraklar Yarıya
21 Kasım 1938’de tüm yurtta okullar tatil edildi ve bayraklar yarıya indirildi. Borlat, “Bu anma törenleri, 10 Kasım’dan sonraki ikinci büyük matem günümüzdü. Anadolu’nun her yerinde meydanlar doldu taştı. İnsanlar Atatürk heykelleri önünde toplanarak hıçkırıklarla gözyaşı döktü. Köylerde öğretmenler, öğrencilerle birlikte törenler organize etti, İstiklal Marşı ve 10. Yıl Marşı okundu” dedi.
Anma Törenlerinden İlk Fotoğraflar
Arşiv çalışmaları sırasında elde edilen ve ilk kez gün yüzüne çıkan fotoğraflar, 21 Kasım törenlerinin büyüklüğünü gözler önüne seriyor. Fotoğraflarda köy meydanlarından kent meydanlarına kadar birçok yerde yapılan törenler, Atatürk’ün halk üzerindeki etkisini ve halkın ona duyduğu bağlılığı gösteriyor. Borlat, “Bu törenler, Cumhuriyetin birleştirici gücünü ve halkın Atatürk’e olan minnetini simgeliyordu” diye konuştu.
Türkiye’nin Ortak Yas Günü
21 Kasım’da yapılan matem törenleriyle Türkiye’nin dört bir yanında sivil ve askeri birliktelik sağlandı. Saat 14.00’te başlayan törenler, İstiklal Marşı’nın okunmasıyla başladı ve saat 17.00’ye kadar sürdü. Atatürk’ün heykellerinin bulunduğu alanlar aydınlatıldı, askerler sabaha kadar saygı nöbeti tuttu. Borlat, “Bu törenler, Anadolu’nun en ücra köşelerinden büyük kentlerine kadar Atatürk’e olan sevginin ve bağlılığın bir ifadesiydi” dedi.
