Molla Kasım kimdir? Kaç yaşında, nereli? Hangi alanlarda eserler verdi? Eserlerinin özellikleri neler? Eserleri neler?
Molla Kasım Kimdir?
Molla Kasım 1230’da doğdu. Şiirlerinden birtakım Doğu illerini gezdiği anlaşılmaktadır. Arap ve Fars dillerini öğrendi. Bu dillerde de şiir yazdı. 1325’te vefat etti. Azerbaycan Türkçesi’yle yazdığı şiirleri hem şekilce hem de manzum olarak halk edebiyatına yakındır. Kaynaklarda ve şiirlerinde Yunus Emre ile aynı devirde yaşadığı anlaşılmaktadır. Selman Mümtaz, A. Gölpınarlı, S. Eyuboğlu, N. Yesirgil her iki şairin aynı vezin, şekil ve konuda yazdığını bildirirler. Yunus Emre “Derviş Yunus bu sözü eyri uyru söyleme/ Seni sigaya çeker bir Molla Kasım gelir” diye Molla Kasım Şirvanî’nin hem kendinden yaşça büyük hem de nüfuzlu olduğunu gösterdi
Son yıllarda Molla Kasım’ın ister Türkiye’de ister Azerbaycan’da bulunan şiirleri kendisinin 13. Yüzyıl Şirvan âşık mektebinin yaratıcılarından olduğunu göstermektedir. Molla Kasım’ın son zamanlarda yazıya alınmış daha beş tecnisi, iki deyişmesi, on üç geraylısı, bir üstadnamesi, bir vücudnamesi ve bir duvakkapması ayrıca da çeşitli araştırıcılar, özellikle Ağalar Mirze, Âşık Haşım ve başkaları tarafından yazıya alınmış şiirleri vardır. S.E. Şirvanî, H. E. Gayıbov, F. Köçerli, S. Mümtaz Azerbaycan şairlerinin şiirlerini kapsayan mecmualarda buldukları şiirlerden örnekler verdiler: “Gelür”, “haray”, “gördüm”, “muamma” redifli şiirleri, 13-14. yüzyıl Azerbaycan edebiyatının önde gelen örneklerindendir.
Molla Kasım’ın neşr olunmamış ve el yazmalarında olan tecnis, geraylı, koşma, deyişme, üstadname ve vücudnameleri dikkate değerdir. Bu şiirlerde 13. ve 14. yüzyıl halk şiirine mahsus dil, üslup, güzele hitap, güzelliğin terennümü ile bağlı ananeler saklıdır. Sufi dünya görüşü, bütün güzelliklerin Yaradan’a mahsus olduğu, dünyanın faniliği, güzelliğin Allah’ın vergisi olup verilen ve alınan olması, insanın en güzel mekanı Allah’ın dergahında görmesi konularını içermektedir. Bu cihetten bakıldığında Molla Kasım’ın Yunus Emre ile akide yakınlığı, onun muasırı olması ve yaratıcılık bakımından benzer oldukları görülmektedir. Molla Kasım şiirlerinde her gördüğünü güzel olarak görmez, güzeli hoş kılıklı saf kalpli gibi tasavvur eder. Şirvan âşık şiiri geleneğine uygun olarak sevgilisine Allah tarafından verilmiş güzelliklerin, ala gözlerin can almasını, gül çehresini, al yanağını, bal dudağını tarif etmez. Onu huriye, gılmana, meleğe de benzetmez. Güzele yalnız büyük sevgisini ve varlığını bildirir. Öte yandan Molla Kasım şiirinin bir diğer özelliği kendi devri, yaşayış yeri, ailesi ve dostlarına bağlı otobiyografik bilgiler vermesidir. Molla Kasım, “Şirvanlı Kasım”, “Şikeste Kasım”, “Kasım”, “Molla Kasım” mahlasları ile şiirler yazmıştır.
