Bulgaristan kökenli olan Marteniçka, bugün Balkanlar’da ve Türkiye’de de yaygın olarak kutlanmakta, UNESCO tarafından 2017 yılında Somut Olmayan Kültürel Miras olarak kabul edilmiştir.
MARTENİÇKA BİLEKLİĞİ NEDİR?
Martenitsa'nın hikayesi, baharın müjdecisi olarak kabul edilen Baba Marta’ya dayanır. Baba Marta, baharın gelişini simgeleyen huysuz bir yaşlı kadın olarak anlatılır. Mart ayında hava koşulları değişken olduğu için halk arasında "Mart kapıdan baktırır, kazma kürek yaktırır" atasözüyle bu durum betimlenir. Baba Marta'nın ruh haline göre hava sıcak ya da soğuk olabilir, tıpkı Mart ayının kendisi gibi. Bu geleneğin en belirgin unsurlarından biri de Mart ayında, 1 Mart'tan itibaren birbirlerine kırmızı ve beyaz iplerle yapılmış süslerin hediye edilmesidir. Bu süsler, yalnızca baharın gelişiyle ilgili değil, aynı zamanda sağlık ve güç dileğiyle de verilir.
MARTENİTSA BİLEKLİĞİ HEDİYE ETME
Geleneklere göre Marteniçka'yı almak, sadece bir başkasından hediye olarak almakla mümkündür. Kendi kendinize yapabilir veya satın alabilirsiniz, ancak Marteniçka'yı takmanın özüdür, başkasından almak ve başkasına hediye etmek. Martenitsa, genellikle bileğe takılır, fakat kıyafette broş olarak da kullanılabilir ya da evlere asılabilir.
Martenitsa'yı takan kişiler, kırmızı ve beyazın birleşiminin sembolik anlamını da taşır: kırmızı, bereketi ve hayatı simgelerken; beyaz, saflığı ve yeni başlangıçları ifade eder. Genellikle bekar kadınlar sol bileklerine, evli kadınlar ise sağ bileklerine takarken, erkekler için de farklı bir anlam taşır. Evli erkeklerin ipleri birbirine sıkıca örülürken, bekar erkekler için ipler ayrı olur.
ORTA ASYA'DA NEVRUZ
Martenitsa, sadece Balkanlar ve Türkiye'de değil, dünyanın birçok kültüründe baharın gelişini kutlayan benzer gelenekler bulunur. Orta Asya'da Nevruz, Hristiyan dünyasında Paskalya, Yahudi kültüründe Hamursuz ve Anadolu-Balkanlar'da Hıdırellez bu kutlamalara örnek teşkil eder. Tüm bu gelenekler, kışı geride bırakıp baharın bolluk ve bereketine kavuşmayı simgeler.
BİLEKLİKLER 1 MART'TA TAKILIYOR
Balkanlar'da Martenitsa geleneği, Arnavutluk'ta da benzer bir şekilde kutlanır. 1 Mart'ta takılan bilezikler, 14 Mart'taki Yaz Günü'ne kadar çıkarılmaz. O gün geldiğinde, bilezikler çıkarılır ve yaz mevsimi selamlanır. Arnavutluk'un Elbasan şehrinde, bu bayram için özel tatlar hazırlanır. Mısır unu ve bal ile yapılan “ballokume” kurabiyesi, bu geleneğin lezzetli bir parçasıdır.
